نقد و بررسی فیلمهای جشنواره فیلم فجر: نگاهی به فیلم زالاوا ساخته ارسلان امیری
عصرسینما؛ آیدین مفتاحی ( فیلم زالاوا )
ژانر وحشت در سینما ایران همیشه مورد بی مهری قرار گرفته و علیرغم علاقه وافر مخاطب به سینمای ژانر وحشت، عملا” نمی توان از تعداد قابل توجهی فیلم ترسناک در تاریخ سینمای ایران نام برد و مهم تر اینکه در بین آثار ساخته شده نیز، تنها تعداد انگشت شماری آثار قابل قبول برای مخاطب ژانر وجود دارد.
نقد و بررسی فیلمهای جشنواره فیلم فجر
هرچند در سالیان اخیر نگاه به این ژانر و اساسا” سینمای وحشت دستخوش تغییرات زیادی شده و اکثرا فیلم هایی با داستانی ترسناک، نه متعلق به ژانر وحشت، بلکه تعریفی از وحشت را به عنوان ساب ژانر در نظر داشته اند. روندی که اتفاقا” جواب گوی سلیقه مخاطبین نیز بوده و عمدتا” از سمت سینمای هنری به آن بها داده شده است. فیلم های «ماهی و گربه» و «هجوم» از شهرام مکری، «اژدها وارد میشود» از مانی حقیقی و «پوست» از برادران ارک از جمله آثار شاخصی اند که رگه هایی از وحشت و داستانی ترسناک در آنها دیده میشود.
امسال نیز ارسلان امیری فیلمی را منطبق بر همین فرمول جواب پس داده ساخته و توجهات را نیز به سمت فیلم خود جلب کرده است. امیری را بیش از این به عنوان فیلم نامه نویس و با آثاری چون «ناهید»، «اسرافیل» و «ویلایی ها» میشناسیم. او در همین جشنواره امسال نیز نگارش فیلمنامه دو فیلم «تی تی» و «گیج گاه» را هم بر عهده داشته است. حالا برای بار اول امیری به سراغ ساخت فیلم رفته و البته در کنار کارگردانی نویسنده مشترک فیلمنامه فیلمش نیز بوده است(آیدا پناهنده همسر وی و تهمینه بهرام دیگر نویسندگان اثر هستند).
خوشبختانه امیری از تجربه طولانی خود در فیلمنامه نویسی نهایت استفاده را برده و در کنار دیگر نویسندگان، داستان چفت و بسط داری را نوشته و مطلقا” به دنبال سر کار گذاشتن بیننده و روایت یک ماجرای بی سر و ته نبوده؛ بلکه برای لحظه به لحظه داستانش فکر کرده و به همین دلیل تا انتها بیننده را پای فیلم نگه میدارد. او دست بر روی مساله جالب توجهی گذاشته است. خرافات و تاثیرش بر تصمیمات و احساسات افراد، تا جایی که با پذیرش و تاثیر آن، مرز بین خرافه و باور از بین میرود.
نگاهی به فیلم زالاوا ساخته ارسلان امیری
فیلمساز برای این منظور به سراغ زادگاهش رفته؛ جایی که به آنجا تعلق دارد و قصه هایش نسل به نسل و سینه به سینه به او رسیده و اتفاقا منبع الهامش نیز یکی از همان داستان های ترسناکی بوده که پدرش برای او تعریف کرده است.
مسلما برای ساخت چنین فیلمی ( فیلم زالاوا ) تنها فیلمنامه حساب شده و در نظر گرفتن جوانب داستانی کافی نمی باشد. در این بین مساله اول انتخاب یک لوکیشن مناسب برای ایجاد فضای ترسناک حاکم بر فیلم است. انتخابی که امیری به واسطه شناخت از زادگاهش به درستی آن را انجام داده و حتی به گفته عوامل پشت صحنه و در زمان بازدید از روستای انتخاب شده، در نظر آنها تقریبا ۸۰ درصد کار با انتخاب این لوکیشن، به درستی پیش رفته است.
البته هنر فیلمبردار(محمد رسولی) نیز در اینجا حسابی به کار امیری آمده و اکثر سکانس هایی که در تاریکی شب و بدون نور مصنوعی ثبت شده اند، بدون نقص و کاملا تاثیر گذار و در راستای درون مایه داستانی هستند.
جدای از این میزانسن و طراحی صحنه نیز فوق العاده است و البته کار تیم گریم که سیاه لشگر را یک به یک و به خاطر موقعیت داستان و مشکل پوستی و ظاهری هر یک از آنها، هر روز گریم میکرده اند هم قابل تقدیر است.
بدین ترتیب باید گفت که فیلم امیری در بخش فنی نمره قابل قبول را میگیرد. در کنار این موارد باید به بازی تیم خوب بازیگری نیز اشاره کرد؛ چه همان سیاه لشگر اشاره شده که عمدتا از بومیان روستا و لوکیشن واقعی فیلم هستند و کاملا باور پذیر، تاثیر خرافات و باورهای غلط را بر تصمیات و هویت شکل گرفته اشان به نمایش درآورده اند و چه بازیگران اصلی که باعث مقبولیت بیشتر اتفاق ترسناک در حال وقوع برای مخاطب هستند.
نوید پورفرج بعد از بازی خوبش در «مغزهای کوچک زنگ زده»، اینبار در نقش اصلی و شخصیتی کاریزماتیک که به عنوان نماینده عقل در نبرد با خرافات است، بسیار خوب ظاهر شده و از طرفی پوریا رحیمی سام نیز به عنوان جن گیر کاملا در نقش خود فرو رفته و تمام تلاشش را برای مرموز ماندن این شخصیت تا انتها به کار بسته است.
اما شاید مهمترین بخش فیلم به هنر تیم نویسندگی و شخص ارسلان امیری بازگردد که تا آخرین لحظه بر موضع بی طرفی در روایت یک داستان ترسناک باقی میمانند و همانند دنیای واقعی که هیچ وقت توضیح قانع کننده ای برای اتفاقات ماورا الطبیعی و نسبت دادن به عاملی جز انسان وجود ندارد، توضیح روشنی را به بیننده نمیدهند و بیننده را سردرگرم در روایت پیش رو وادار به تصمیم گیری بر اساس باور های خود میکنند. روندی که باعث حاکم شدن فضایی دلهره آور بر فیلم شده است.
هرچند تکلیف فیلمساز به نظر نسبت به کلیت ماجرا مشخص و تلاش او در راستای نهی خرافات و نمایش خسارات جبران ناپذیر برای انسان چه در زمان حال و چه برای نسل های آینده، خواه خسارتی جسمی یا روحی و در نتیجه پذیرش خرافات است، اما با اضافه کردن خرده پیرنگ هایی مثل داستان ترفند محلی ها در استفاده از نام جن برای فراری دادن محیط بانان، یا آن گربه عجیب استوار و سکانس جذاب پاسگاه و البته رابطه بین استوار و آمردان که نبرد بین عقل و خرافه و منطق و احساسات است، بر ابهام و پیچیدگی فیلمش می افزاید. داستانی که در عین دوگانگی عنوان شده، کاملا شبیه به واقعیت و اتفاقاتی است که شاید هرکسی آن را تجربه کرده باشد. دوراهی جالبی که انتخاب هر سمت آن بستگی به باورهای بیننده دارد.
جالب اینکه در شروع فیلم بر این مساله تاکید میشود که نیمی از این داستان واقعی است. نمیه ترسناک آن. و دراقع نیز همین طور است. اما نیمه ترسناک داستان نه آن قصه جن و نیروی شر، بلکه همین خرافات و ریشه دواندن آن در ذهن انسان ها است.
مطالب مرتبط:
روی خط جشنواره فیلم فجر : گزارش نشست خبری فیلم سینمایی «زالاوا»
گزارش های تصویری ویژه جشنواره فیلم فجر : عکسهای نشست خبری فیلم سینمایی «زالاوا»
