به بهانه مسابقه «دورهمی» و کپی سازی آن / دور زدن دورهمی
عصرسینما؛ رضا صائمی
حالا سالهاست که با فقدان خلاقیت و نوآوری در تولیدات برنامه های تلویزیونی همراه هستیم. قطعا بخشی از بحران و ریزش مخاب تلویزیونی را در کنار عدم اعتماد به این رسانه باید به عدم خلاقیت و جذابیت برنامه های آن دانست. جالب اینکه همان چند برنامه نسبتا پرمخاطب هم بیشتر به واسطه مجریان سلبریتی آن شکل گرفته و یا حاصل تقلید و کپی برداری از نمونه های خارجی آن بوده است.
در همه سال‌هایی که شبکه‌های مختلف تلویزیون ایران مسابقات و حتی تاک‌شوها و برنامه‌های گفت‌وگو محور ساختند، ردپایی از کپی کردن و از روی هم نوشتن به چشم می‌خورده است. نزدیک‌ترین نمونه‌ای که می‌توان به آن اشاره کرد مسابقه استعدادیابی «عصر جدید» است که با الگوبرداری از مسابقه «آمریکاز گات تلنت» ساخته شد و البته علیرغم انتقادها به یکی از برنامه‌های پرطرفدار تلویزیون تبدیل شد. در این مسئله که برنامه‌هایی از این دست ساختار استاندارد و مشخصی دارند و در همه جای دنیا در ساخت هم دارای نقاط مشترکی هستند شکی نیست، اما اینکه صفر تا صد یک برنامه بدون اجرای هیچ خلاقیتی کپی از نمونه خارجی یا حتی ایرانی باشد جای تعجب و تاسف دارد و ماجرا آنجا غم انگیز می‌شود که سازندگان برنامه با افتخار به کپی بودن برنامه تازه تولیدشان افتخار نیز می‌کنند.
ماجرای کپی کردن برنامه‌ها و مسابقات ایرانی از نمونه‌های خارجی موضوعی تازه نیست، اما پخش اولین قسمت از فصل جدید برنامه «دورهمی» با اجرای مهران مدیری آتش زیر خاکستر این مسئله را بار دیگر روشن کرد. آغاز پخش برنامه «دورهمی» به 6 سال پیش برمی‌گردد، زمانی که قرار بود این برنامه با ایده‌پردازی و کارگردانی مهراب قاسم‌خانی از شبکه نسیم پخش شود اما دعوت از مهران مدیری برای اجرای آن، سرنوشتی متفاوت را برای آن رقم زد و آن را در مسیری متفاوت قرار داد.
شباهت «دورهمی» به یک نمونه خارجی از همان ابتدا سیل انتقادها را روانه سازندگان آن کرد و در ادامه نیز ضعف ساختاری آیتم‌های نمایشی این برنامه و خداحافظی برخی بازیگران آن باعث شد تا «دورهمی» نتواند برگ برنده شبکه نسیم باقی بماند.
از سوی دیگر روند این برنامه یعنی حضور مهمانان و پاسخگویی آنها به سوالات بعضا تکراری مجری و تکرار این مسیر باعث شد تا مخاطب احساس کند «دورهمی» نکته قابل بیان تازه‌ای برایش ندارد و همان تعداد مخاطبان این برنامه بی‌شک به واسطه حضور مهران مدیری بود که همچنان تماشاگر این برنامه بودند، به خصوص که دعوت از مهمانان برنامه هم دچار تغییراتی شد و حالا دیگر چهره‌های دست چندم سینما و تلویزیون که مخاطب برخی از آنها را سختی می‌شناخت مقابل مدیری برای پاسخ به سوال هایی نه چندان جذاب قرار می‌گرفتند.
انتقادها به «دورهمی»، بخش های نمایشی آن، مهمانانش و موارد دیگر در فصول مختلف آن که با تغییرات مختلفی روی آنتن رفت ادامه داشت. اما فصل جدید این برنامه که با تغییر ساختاری جدی از چند وقت پیش آغاز شده بیش از پیش صدای اعتراض خیلی‌ها را درآورده و یکی از دلایل آن جدای از مباحث ساختاری کپی بودن آن و اذعان افتخارگونه مجری‌اش به این مسئله است.
مدیری در اولین قسمت از فصل جدید این برنامه که هفته گذشته روی آنتن رفت، به صراحت اعلام کرد که برنامه‌اش کپی است. او در بخش ابتدایی برنامه توضیح داد: “هر برنامه‌ای مثل تاک شو، مسابقه و استعدادیابی یک اصل و یک کپی دارد. یک کشوری برنامه اصل را می‌سازد و بقیه کشور‌ها از آن کپی می‌کنند. مسابقه ما هم کپی است! جزء به جزء آن کپی است”.
مدیری در بخش دیگری از صحبت‌هایش هم گفت: “ما سعی کردیم خیلی خوب کپی کنیم و کپی درجه یک داشته باشیم. این خودش مهم است؛ چرا که کپی هم باید درجه یک باشد. هدف از این مسابقه بالا بردن سطح معلومات، دانش، آگاهی‌های فرهنگی، اجتماعی و تاریخی مخاطبان است. امیدوارم به هدفمان برسیم”.
آنچه در فصل جدید «دورهمی» اتفاق افتاده شاید پیش از این در برنامه‌هایی دیگر تکرار شده، اما بهتر بود مجری برنامه به جای افتخار به کپی بودن برنامه‌اش کمی خلاقیت و نوآوری را چاشنی مسابقه جدیدش می‌کرد تا حداقل در هدفی که برای برنامه‌اش تعریف کرده موفق تر عمل کند و صرفا یک مسابقه تکراری را به خورد مخاطب ندهد.
ضمن اینکه اساسا مخاطب از تماشای چهره های تکراری هم در این برنامه ها خسته شده اند؛ همچنانکه از سوالات و حتی نوع اجراهای تکراری.
به نظر می رسد تلویزیون دچار قطع الرجال هنری شده و راه برای ظهور هنرمندان خلاق جدید بسته است. بر این اساس باید دلیل اصلی عدم خلاقیت و نوآوری در برنامه سازی تلویزیونی را در مدیریت رسانه ای با ذهن های بسته دانست که تراوش آن یا تکرار است یا تقلید.
مطالب زیر را نیز از نویسنده این یادداشت میتوانید بخوانید:
نقد فیلمهای درحال اکران: نگاهی به فیلم «خون شد» ساخته مسعود کیمیایی / بازگشت به خانه
نقدی بر سریال «می‌خواهم زنده بمانم» ساخته شهرام شاه حسینی / کشمکش عاطفه و عقیده
یادداشت ویژه: نگاهی به ماجرای توقیف یک سریال موفق / ساطور ساترا!
یادداشت ویژه: نگاهی به ماجرای قتل یک کارگردان سینما / شوک ایران از جنایت اکباتان
یادداشت ویژه: شبکه نمایش خانگی ؛ خاستگاه هنری یا بنگاه مالی!
تحلیلی بر وضعیت سینمای کشور در سال 99 / سال سخت و سیاه سینمای ایران
