درباره جدال کلاه گیس در سینمای ایران / کلاه گیس سینمایی و کلاه شرعی سیاسی!

عصرسینما؛ رضا صائمی

در صندوقچه سینمای ایران فیلم های هستند که هنوز رنگ پرده به خود ندیده اند. فیلم های که هرکدام به دلیلی در سلول سانسور حبس شده و حتی نتوانستند با قیچی ممیزی هم آنها را اصلاح کرد و بر پرده نشاند. مشکل بسیاری از آنها نه خودشان که قیچی های تند و تیغ های تیز سانسور بودند که در خوانش های ایدئولوژیک یا سلیقه شخصی به محاق رفتند و از منظر تماشاگر محروم ماندند.

آنچه از دلایل واهی برخی توقیف ها آزار دهنده تر است و مصداقی از تبعیض و بی عدالتی در مدیریت سینمایی، این است که گاه معیار و محک سانسور در دایره خودی ها با غیر خودی ها فرق می کند. گرچه همین خودی و غیر خودی که در دوری و نزدیکی به نهادهای قدرت یا گفتمان آنها برمی آید یک تعریف برساخته شده است که به مرز بندی های جعلی بین سینماگران ایرانی انجامیده است.

از جمله فیلمسازان کاربلد و شریف سینمای ایران که چندان اهل حاشیه و جدال های سیاسی هم نیست، کیانوش عیاری است که اتفاقا برای تلویزیون هم سریال ماندگاری مثل «روزگار غریب» را ساخته است و در دولت های مختلف هم فیلم ساخته و اساسا از حیث اخلاقی اهل تساهل و تسامع است، جز در جایی که پای فیلمش می ایستد و زیر بار ممیزی های تحمیلی یا بی منطق نمی رود. همین هم مزید بر سانسور و ممیزی شده و برخی فیلم هایش را به محاق توقیف برده است.

«خانه پدری» او سه بار بر پرده نشست و از پرده پایین آمد. او فیلمی به اسم «بیدار شو آرزو» را هم درباره زلزله بم ساخته بود که در یک تعلیق خودخواسته قرار گرفت و بعد 13 سال در گروه هنر و تجربه به شکل محدودی اکران شد. اما نقطه کانونی بحث ما با ارجاع به کیانوش عیاری به فیلم «کاناپه» او برمی گردد که آنها که دیده اند از یک فیلم خوب روایت می کنند.

فیلمی که صرفا به دلیل استفاده از کلاه گیس برای نمایش فضای درونی خانه و خانواده بر سر چند تن از بازیگران اجازه اکران نیافت و توقیف شد. این در حالی است که این شب ها سریال «روزهای ابدی» با استفاده از همین تمهید آنهم در تلویزیون که یک رسانه عمومی و پرمخاطب از سینماست مورد استفاده قرار گرفته و به راحتی از خط قرمزهای خود خواسته رد شده است.

گویی استفاده از کلاه گیس با یک خوانش دوگانه مواجه شده. اما این ظاهر قصه است. در پس این قصه اما مساله بر سر خوانش دوگانه نیست، بر سر دورویی و مرزبندی های سیاسی و ایدئولوژیک و مواجهه تبعیض آمیز با سینماگران است که جواد شمقدری که روزی خود معاون سینمایی وزارت ارشاد بوده و تیغ تیز سانسورش فیلم های زیادی را به آرشیو توقیف برد، می تواند از کلاه گیس برای گریم بازیگر زن خود استفاده کند، اما کیانوش عیاری به همین دلیل از نمایش فیلمش محروم می شود!.

به قول نیما حسنی نسب “کلاه‌گیس از سوراخ سوزن تلویزیون رد میشه از در دروازه سینما نه!”. حسین شمقدری در توجیه یا توضیح کار پدرش در یک پست اینستاگرامی می نویسد: “بعد از انقلاب کارگردانان باید زنان رو با روسری نشون می‌دادن، حتی در خانه. همون موقع مساله رو با امام مطرح می‌کنن، شنیده شده پیشنهادی میاد که از کلاه‌گیس استفاده کنین. حالا جواد شمقدری (پدرم) در سریال روزهای ابدی از این راهکار استفاده می‌کنن. نظرتون راجع به این کار چیه؟”.

مساله اما این است که چطور این حکم و فتوی شرعی درباره یک اثر انطباق می کند و به آن مجوز می دهد و در اثر دیگری موجب لغو مجوز نمایش آن می شود!. آیا این یک خوانش دوگانه است یا سیاست دوگانه؟!.

در سینما علاوه بر «کاناپه» عیاری؛ فیلم‌هایی مانند «خط قرمز» مسعود کیمیایی و «مرگ یزدگرد» بهرام بیضایی که در سال‌های اول انقلاب به خاطر حجاب بازیگرانشان برای همیشه توقیف شدند.

در تلویزیون نیز این مشکل دامن سریال‌های زیادی را گرفته است. معضلی که می‌توان گفت اول بار برای سریال «سربداران» ساخته محمدعلی نجفی رخ داد و باعث شد به ادعای کارگردانش، سریال در هنگام پخش با سانسور مواجه شود و آن‌گونه که افسانه بایگان گفته با وساطت امام مجوز پخش بگیرد.

خب اگر مجوز رسمی و فقهی و شرعی درباره این مسئله وجود دارد چرا به قانونی همه شمول بدل نمی شود و میان سینماگران تبعیض صورت می گیرد؟!.

کیانوش عیاری در یک برنامه تلویزیونی برخورد جالبی با این موضوع می کند و می گوید “خیلی خوشحالم که آقای شمقدری از کلاه گیس استفاده کرده و این سریال پخش شده”. در واقع او به جای نقد، بر نوعی راهگشایی در این زمینه تاکید می کند تا هم راه بر «کاناپه» همواره شود و هم بر هر فیلم دیگری که به این دلیل پشت درهای اکران مانده است. حالا زمان سنجش صداقت و شفافیت سازمان سینمایی است تا به این تناقض ها و دوپارگی ها در سیاست گذاری های سینمایی پایان دهد تا سر هیچ کس بی کلاه نماند!.

مطالب دیگری از نویسنده این یادداشت را نیز می توانید در ادامه بخوانید:

درباره سریال حضرت موسی، حاتمی کیا و چند نکته / عصا به جای اسلحه!

سلبریتی ها و آدم برفی های رسانه ای

درباره عادل فردوسی‌پور و شیوه برخورد مدیران صداوسیما با او / محرمیت به جرم محبوبیت!

درباره اعتراض اهالی تئاتر مقابل مجلس / مطالبات اهالی تئاتر و مطالعات کمیسون فرهنگی!