معرفی برترین فیلم های موزیکال تاریخ سینما

عصرسینما: حسن نیازی

فیلم موزیکال به عنوان یک ژانرخاص، متعلق به سینمای آمریکا است. یعنی از آغاز در این سینما به وجود آمده و رفته رفته تکوین پیدا نموده و در بهترین نوع اش به اوج رسیده است. در فیلم های موزیکال «موسیقی و رقص و آواز» از اجزای اصلی فیلم است و در واقع دنیای فیلم را تشکیل می دهند.

با پیدایش صدا در سینما، فیلم «موزیکال» به عنوان یکی از ژانرهای مهم و اصلی شناخته شد. نخستین فیلم ناطق سینما «خواننده جاز» به سال 1927 فیلمی بود که در آن از آواز استفاده شد. یکی از اولین فیلم های مطرح موزیکال فیلمی بود به اسم «امشب دوستم بدار» به سال 1932 ساخته ی روبن مامولیان. فیلم «خیابان چهل و دوم» به سال 1933 ساخته ی لویدبیکون بسیاری از قراردادهای این ژانر را تثبیت کرد.

از محبوب ترین های ژانر موزیکال می توان به موزیکال هایی با شرکت فرد آستر و جینجر راجرز اشاره کرد و یا به موزیکال هایی با حضور جین کلی و استنلی دانن.

ژانر موزیکال با فیلم هایی که سرشار از نشاط و انرژی اند در طول چند دهه در کنار ژانرهای وسترن و ملودرام ها، ژانرهای اصلی را دربرمی گرفتند و تا دهه های 60 و 70 نیز رونق داشتند. اما رفته رفته استعدادهای این ژانر درخشش خود را از دست دادند و ژانر موزیکال نیز رو به انحطاط رفت… مطلب پیش رو گزیده ای است از نمونه های اصیل و از بهترین های این ژانر که به آنها اشاره شده است؛ اما بلاشک آثار ارزشمند دیگری در تاریخ سینمای جهان یافت می شوند که در این مجموعه مجالی برای صحبت درباره آن ها فراهم نشده است.

* «خیابان چهل و دوم» لوییدبیکون – 1933.  42^nd street

از نخستین و بزرگترین موزیکال های تاریخ سینما و موفق از هر نظر، که بسیاری از قراردادهای این ژانر را تثبیت کرد. فیلم از طرفی مرهون واقع گرایی ست که با بهره گیری از آن به شخصیت های خود می پردازد. شخصیت هایی که با مشقات،تلاش و جدیتی که از خودشان نشان می دهند،موفقیت را به دست می آورند و آینده را می سازند. در فیلم، یک کارگردان به بازیگر اصلی خود می گوید: تو به عنوان یک جوان به روی صحنه می روی اما به هنگام بازگشت باید یک سناره باشی! فیلم تصویری است موفق از هیجان و شور و شوق پُشت صحنه ی نمایش با کارگردانی سرزنده ی «لویدبیکن» در کنار بازیگران درخشان اش. از برگ برنده های فیلم، طراحی رقص های فیلم است که به شدت به چشم می خورد؛ طراحی رقص، کار «بازبی برکلی» از طراحان رقص مشهور دهه ی 30 است که پس از این کارش الگویی برای دیگر موزیکال ها بود.

* «جادوگر شهر زمّرد» ویکتور فلمینگ – 1939. the wizard of oz

یکی از زیباترین سفرهای تاریخ سینما (گاهی اوقات با ترس) به سرزمین رویاها که شامل جادویی ترین لحظات سینمایی است که هم بچه ها و بزرگسالان عاشق اش می شوند. فیلم بر مبنای رُمانی از فرانک بائوم، پیش از این نیز چند مرتبه به فیلم بازگردانده شده است اما بی شک هیچکدام به پای ساخته ی «ویکتورفلمینگ» نمی رسند. شخصیت های فیلم که در راس آنها «جودی گارلند» دوست داشتنی قرار گرفته از نقاط قوت فیلم است. رنگ های سرشار از زندگی، آوازها،موقعیت ها و صحنه های به یادماندنی، جادوگر شهر زمّرد را به نمایشی شورانگیز از یک فیلم تبدیل می کند. در کنار کارگردان فیلم «ویکتورفلمینگ»، کارگردان سرشناس دیگری نیز «کینگ ویدور» در ساخت فیلم سهیم بود که نام اش در عنوانبندی ذکر نشد.

*  «لنگرها را بِکشید» جرج سیدنی — 1945. Anchors Aweigh

موزیکالی جذاب و تماشایی که به لطف کارگردانی «جُرج سیدنی» صحنه های رقص،خصوصا صحنه های رقص «جین کلی» و «جری موشه» و البته صدا و آواز «فرانک سیناترا» به یکی از محبوبترین موزیکال های دهه ی 40 بدل می شود. طراحی رقص ها کار «استنلی دانن» است. امروزه فیلم با گذشت چند دهه از ساخت اش هنوز هم (بیشتر به خاطر برخی از صحنه های پُرانرژی اش) از جمله صحنه های رقص «جین کلی» تماشایی و تاثیرگزار است.

* «کفش های قرمز» مایکل پوئل،امریک پرسبرگر – 1948 – The Red Shoes

از بهترین فیلم های تاریخ سینما؛ شاهکاری حاصل کار مشترک دو کارگردان بزرگ و تاثیرگزار سینما « مایکل پوئل،امریک پرسبرگر» که به نمونه ای موفق و فراموش نشدنی درباره ی دنیای نمایش بدل می شود. فیلم درباره ی کفش های قرمز جادویی است که هنگامی کَسی آنها را به پا می کُند دیگر نمی تواند دست از رقصیدن بِکشَد. کفش های قرمز، تلفیقی است از انواع سبک های رقص. جشنواره ای ست از نور و رنگ و با دکورهای خیره کننده ی متحرک. یازیگران فیلم «آنتوان والبرگ» و «مویرا شیرر» در اوج اند و با نقش هایشان در این فیلم به تاریخ سینما می پیوندند. از به یادماندنی ترین و جسورانه ترین لحظات فیلم، فصل بیست دقیقه ای حیرت انگیز رقص باله است.

*  «در شهر» استنلی دانن، جین کلی – 1949 – On the Town

فیلم «در شهر» درباره ی گَشت و گذار یک روزه ی سه ملوان در منهتن است که صحنه های رقص و آواز آن در محله های واقعی اجرا شد. از این فیلم به عنوان نخستین موزیکالی که حصار تنگ استودیوها را می شکند یاد می کنند که تصویری زیبا و سرشار از انرژی از شهر نیویورک را به نمایش می گذارد. یک فیلم موزیکال به تمام معنا، که از طراحی رقص و آواز و اجرای آن،از داستان و موسیقی، فیلمنامه و شخصیت ها و روابط آنها، فیلمی موفق است. تاٍیر این فیلم بر ژانر موزیکال قابل چشم پوشی نیست.

*  «یک آمریکایی در پاریس» وینسنت مینه لی – 1952 – An American in Paris

اثری خوشنام و پُرافتخار و از مهمترین آثار سینمای موزیکال به شمار می رود که نظیر آن کمتر اتفاق می اُفتد. این موزیکال عالی، داستان سربازی ست که پس از اتمام جنگ به پاریس هجرت می کند و در آنجا به کار نقاشی می پردازد که در واقع حرفه ی اوست. «جین کلی» در نقش «جری مولیگان» یکی از زیباترین بازیهای خود را به نمایش می گذارد و در واقع هنر او بخش اعظمی از موفقیت فیلم را رقم می زند. یک آمریکایی در پاریس، به لحاظ طراحی رقص ها و اجرای آن نیز قابل توجه است و همچنین موزیک های فیلم که کار ارزشمند  «جرج گرشوبن» است. از طرفی فیلم حاصل نبوغ و ذوق کارگردان آن «وینسنت مینه لی» است که جای هرگونه تعریف و توصیفی را خالی می گذارد. یک آمریکایی در پاریس جایزه اسکار بهترین فیلم سال را نیز از آن خود کرد.

* «آواز در باران» – 1952 – Singin’ in the Rain

از محبوب ترین فیلم های موزیکال تاریخ سینما که حاصل ذوق و ابتکار دو تن از تاثیرگزارترین هنرمندان سینماست. «فرانسواتروفو» درباره ی فیلم «آواز در باران» چنین می گوید: این فیلم در رده ی فیلم هایی قرار می گیرد که تماشای آن به وضوح نشان از ضعف تلویزیون است و هرگز کهنه نمی شود». و به راستی که اینگونه است. ترانه ها و رقص های این فیلم هرگز از یاد نمی روند. اجرای جاودانه ی «آواز در باران» توسط «جین کلی» و صحنه ی مشهور رقص «کلی» و «سیدچریس» از زیباترین لحظات سینمایی ست که در ذهن عشاق سینما حک شده است. از طرفی فیلم «آواز در باران» ادای دینی است به سینما و صنعت فیلمسازی؛ این موضوع را می توان از داستان فیلم (ظهور سینمای ناطق) و ارجاعاتی که به ژانرها و شخصیت های سینمایی می شود به وضوع دید. گفتنی ست «آواز در باران» در سال 1982 در رده ی ده فیلم منتخب تاریخ سینما قرار گرفت.

* «آقایان موطلایی ها را ترجیح می دهند» هاوارد هاکس – 1953 – Gentlemen Prefer Blondes

«هاوارد هاکس» که در ژانرهای مختلف کار کرده است پس از فیلم «ترانه ای به وجود می آید»1947، دومین فیلم موزیکال اش را به نام « آقایان موطلایی ها را ترجیح می دهند» می سازد که در این زمینه نیز موفق ظاهر می شود؛ اینجا چاشنی شوخی و تفریحی خاص هاکس نیز به آن اضافه شده و در کنار آن نیز استاد گریزی زده به رابطه های  زن و مرد در جامعه ی آزاد آمریکا. «جین راسل» و «مرلین مونرو» در نقش دو دوست ظاهر می شوند که هر کدام در مسیرهای متفاوت به دنبال سرنوشت خود هستند؛ یکی در فکر ظاهر شوهر آینده اش و دیگری در فکر یک شوهر میلیونر. موسیقی خوب فیلم کار «لایونل نیومن» است.

* «کاروان موفقیت» وینسنت مینه لی – 1953 – The Band Wagon

جواهری کوچک،موزیکالی درخشان از «وینسنت مینه لی» درباره ی دنیای نمایش. داستان فیلم درباره ی یک رقصنده ی سینماست که پس از اینکه موقعیت حرفه ای اش را از دست می دهد می کوشد دوباره به دنیای نمایش بازگردد. تماشای این فیلم امروزه نیز با توجه به طراحی رقص ها و قطعات موزیکال که حاصل کارگردانی سنجیده و دقیق مینه لی  و ترکیب «فردآستر» و «سیدچریس» است سرشار از هیجان و انرژی و در نهایت تماشایی است.

* «ستاره ای متولد می شود» جرج کیوکر – 1954- A Star is Born

از آثار شاخص موزیکال تاریخ سینما که با ظرافت و حساسیت فراوانی توسط «جرج کیوکر» کارگردانی شده است. فیلم درباره ی «میسن» ستاره سینماست که به الکل معتاد است و پس از اینکه رفته رفته محبوبیت خود را از دست می دهد با خواننده ای جوان «استر» با بازی «جودی گارلند» آشنا می شود. این آشنایی سبب می گردد که «میسن» دوباره خود را باز یابد و برای ورود به عالم سینما تلاش کند. « ستاره ای متولد می شود» روایت ی ست جان گداز و قدرتمند از دنیای نمایش و بازیگری؛ و همچنین تصویری است از قابلیت و حضور باشکوه یکی از زیباترین بازی های تاریخ سینما. «جودی گارلند» بی شک ستاره ی بی چون و چرای فیلم «کیوکر» است که با هنرنمایی اش در این فیلم به تاریخ سینما می پیوندد.

فیلم پیش از این 2 بار توسط خود «جرج کیوکر» در سال 1932 و «ویلیام ولمن» کارگردانی شده است. در سال 1976 نیز به کارگردانی «فرانک پی یرس» بازسازی شده است.

* «هفت عروس برای هفت برادر» استنلی دانن – 1954 – Seven Brides for Seven Brothers

موزیکال مفرح،مطبوع و سرزنده ای از «استنلی دانن»؛ با فیلمنامه ی درخشانی از «آلبرت هکت»، «فرانسیس گودریچ» و «دوروتی کینگزلی». فیلم حاوی رقص های بی بدیل و ترانه های خاطره انگیز و شنیدنی است که تماشاگر را به وجد می آورد. صحنه های معروف و زیبای مسابقۀ رقص دسته جمعی فیلم در یادها می ماند. از نکات قابل توجه این موزیکال درخشان،هماهنگی و یکدستی حرکات موزون و رقص های دسته جمعی بازیگران است که با دقت و وسواس کارگردانی شده اند. همچنین فیلمبرداری فیلم نیز از ویژه گی های قابل تحسین این موزیکال است.

* «سلطان و من» والتریانگ – 1956- The King and I

موزیکالی جذاب و سرگرم کننده از «والترلانگ» با بازی های خوب «دبوراکار» و «یول براینر» که در حد یک ستاره ظاهر می شود. از نکات قابل توجه فیلم می توان به موسیقی زیبای فیلم اشاره کرد که در کنارآوازها و بازی ها، جذابیت فیلم را دوچندان کرده اند. رابطه ی خاص و پِرفرازونشیب «دبوراکار» و «یول براینر» در طول فیلم نیز قابل اعتناست. این فیلم پیش از این با عنوان «آنا و سلطان من» به سال 1946 به کارگردانی «جان کرامول» ساخته شده است.

* «چهره ی مضحک» استنلی دانن – 1957 – Funny Face

موزیکال فوق العاده ای دیگری از «استنلی دانن» با حضور درخشان «فردآستر» که شاید بتوان گفت در بهترین نقش سینمایی اش ظاهر شده است. در این فیلم «آستر» نقش یک عکاس را ایفا می کند که برای پروژه ی جدید خود توجهش معطوف به یک فروشندۀ کتاب «آدری هپبرن» می شود؛ و هپبرن علاقه مند به فلسفه در ازای دیدار با فیلسوف محبوبش در پاریس حاضر به کار با مجله ی مُد می شود. از آنجا که فیلم درباره ی دنیای مُد است(عکاسی مُد)، کارگردان با بهره گیری از رنگ های گوناگون در دکورها، لباس ها و در عین حال اجرای ترانه ها ضیافت ی شاد و پُر شور به فیلم می بخشد. از نکات قابل اعتنای فیلم «اجرای نمایش های خیره کننده ی «فردآستر» پابه سن گذاشته است که حرکات ی باورنکردنی را انجام می دهد. در کنار «آستر» بازی خوب «هپبرن» جوان نیز در یادها می ماند.

* «داستان وست ساید» رابرت وایز – 1961- west side story

نقطۀ اوجی در ژانر موزیکال و از شاهکارهای تاریخ سینما. فیلمنامه را «ارنست لیمن» نوشته؛ بر اساس نمایشنامه ای از «آرتور لارنس» و الهام گرفته از نمایشنامۀ رومیو و جولیت ویلیام شکسپیر. «داستان وست ساید» حاوی زیباترین رقص هایی ست که در ژانر موزیکال نظیر آن کمتر دیده شده است. ریتم و هماهنگی در اجرای رقص ها و ترانه ها بی نظیر است و این مهم حاصل ذوق و سلیقۀ طراح رقص «رابینز» است. موسیقی فیلم اثر «لنرد برنستاین» است که از عناصر مهم فیلم به حساب می آید. همچنین فیلمبرداری فیلم «دانیل ل فاب» در نوع خود بی نظیر است. بازی های «ناتالی وود» و «ریچاردبیمر» در یادها می ماند.

* «بانوی زیبای من» جرج کیوکر – 1964-  My Fair Lady

موزیکال مفرح و محبوب ی از «جرج کیوکر» با فیلمنامه ای از «آلن جی لرنر» که بر مبنای نمایش نامه ای موزیکال اثر «فردریک لو» و نمایش نامه «پیگمالون» اثر «جرج برنارد شا» اقتباس شده. «کیوکر» فیلم موزیکال اش را که از ظرافت های بسیاری برخوردار است به بهترین شکل ممکن به یک توازن نادر و حیرت انگیز می رساند. فیلم «بانوی زیبای من» تا حدی مدیون شعر و موسیقی برگرفته از فیلمنامه و نمایش نامه است. آوازها و موسیقی در فیلم از عناصر مهم و پیش برنده ی فیلم به حساب می آیند. طراحی صحنه و طراحی لباس ها فوق العاده اند. همچنین بازیگران فیلم «آدری هپبرن» و «رکس هریسون» نقش های خود را عالی اجرا می کنند. پیش از این، «بانوی زیبای من» در لندن و نیویورک با موفقیت بسیاری بر روی صحنه رفته بود.

* «آوای موسیقی» رابرت وایز – 1965- The Sound of Music

شاهکاری از «رابرت وایز» و از قُلل بلامنازع تاریخ سینما. آوای موسیقی (در ایران:اشک ها و لبخندها) را باید فیلمی در ستایش از موسیقی دانست. فیلم، ترکیبی است از رویا و واقعیت،موسیقی،کوهستان،کودکان، راهبه ها و نازی ها… صحنه ی افتتاحیۀ فیلم  از فراز کوه آغاز می شود و کوهستان ی زیبا را دربرمی گیرد و سپس شخصیت زن داستان را با آن روحیه ی بانشاط معرفی می کند. فیلم داستان راهبه ای ست«ماریا» با بازی «جولی اندروز» که قلب کاپتان «فن تراپ» سنگدل با بازی «کریستفرپلامر» را می رباید و سپس به همراه هفت کودک از طریق کوه های آلپ از چنگ نازی ها می گریزند. موسیقی و آواز در این فیلم از ویژگی های مهم و اصلی است و نقش بسزایی دارد؛موسیقیِ که قوت قلب «ماریا» و دیگر شخصیت هاست. «آوای موسیقی» اثری ست تاثیرگذار،جذاب و دوست داشتنی و شاید بهترین فیلم موزیکالی که تاکنون ساخته شده است.

* «چترهای شربورگ» ژاک دمی – 1964 – The Umbrellas of Cherbourg

اثری پِرآوازه و شورانگیز از «ژاک دمی» که نشانگر ذوق و سلیقه این فیلمساز برجسته ی اروپایی است. زیبایی،طراوت،شور ،احساس و نشاط در فضای این فیلم از دلایلی است که موجب می گردد «چترهای شربورگ» اثری متفاوت و همپای دیگر آثار موزیکال درجه یک آمریکایی و حتی بالاتر از آنها قرار گیرد. دیالوگ های فیلم تماما با آواز خوانده می شوند که در کنار موسیقی زیبای «میشل لوگران» و البته شهر زیبای پاریس شکوه و جلوه ی خاصی به فیلم می بخشد. «ژاک دمی» سه سال بعد دنباله ای بر فیلم با عنوان «دخترخانم های روشفر» با همکاری «کاترین دنوو» و «جین کلی» می سازد.

* «کاباره» باب فاسی – 1972- Cabaret

«کاباره» از معدود فیلم های مطرح موزیکال در دورانی بود که ژانر موزیکال رفته رفته از محبوبیت اش کاسته می شُد و دیگر،فیلم های این ژانر کمتر مورد توجه قرار می گرفتند. «باب فاسی» کارگردان فیلم را باید از آخرین نسل های هنرمندان ژانر موزیکال دانست. کاباره بر مبنای نمایش موزیکالی موفق در بردوی ساخته شد. تسلط کارگردان بر صحنه های فیلم و طراحی رقص فیلم که کار خود «باب فاسی» است، سبک خاص فاسی و از نکات قابل اعتنای فیلم به شمار می آیند. همچنین بازیگران فیلم ازجمله «لیزا مینه لی» بازی های ممتازی را ارائه می دهند.

* «رقصنده در تاریکی» لارس فون تریر – 2000 Dancer in the Dark

اثری متفاوت،جان فرسا،درخشان و در عین حال از غم انگیزترین آثار موزیکال تاریخ سینما. فیلم داستان غم انگیز «سلما» با بازی «بیورک» است. او علاقه مند به موسیقی و رقص و آواز موزیکال های هالیوودی است. «سلما» بینایی اش را از دست می دهد و در ادامه فقر و بی پولی او را وارد مرحله ی از زندگی می کند که به تراژدی ختم می شود. « فون تریر » با تکنیک و فُرم امروزی غرابت و بداعتی ویژه به فیلم بخشیده است. فیلم از یک فیلمبرداری و تدوین خاص و ویژه بهرمند است و همچنین از طراحی قطعات موزیکال (صحنه ی روی قطار با رقص کارگران کارخانه) و بازی های حیرت انگیز «کاترین دنوو» و صدالبته «بیورک» بهره مند است. صحنه ی پایانی فیلم را می توان از تکان دهنده ترین صحنه های تاریخ سینما دانست.