میکیس تئودوراکیس سراینده ای که مردم یونان را شاعر کرد / یادداشتی به بهانه درگذشت موسیقی ساز برجسته یونانی

12 شهریور 1400

0 518 زمان تقریبی مطالعه 4 دقیقه

عصرسینما؛ علی زنداکبری

روز گذشته یکی از پر آوازه ترین موسیقی سازان سینمایی در سن 96 سالگی دارفانی را وداع گفت، موسیقی ساز کهنه کار یونانی در حالی دارفانی را وداع گفت که زندگیش ترکیبی از هنر، سیاست و آرمان گرایی اجتماعی بود.

میکیس تئودوراکیس 29 ژوئن 1925 در خانواده ای “کرت تبار” در جزیره ای در دریای اژه به نام “کیاوس” به دنیا آمد، اما زندگی خود را در شهرهای مختلف یونان سپری نمود. پدرش یک کارمند دولتی و وکیل بود. او از کودکی علاقه خود را به موسیقی نشان داده بود و با موسیقی یونانی رشد پیدا کرد. اما عمدتا سبک مورد علاقه اش موسیقی بیزانس بود. او بدون دسترسی به آلات حرفه ای موسیقی و با حداقل امکانات روی به موسیقی آورده بود و اولین کنسرت خود را در17 سالگی اجرا نمود. در 1943 عضو یک واحد ذخیره نیروهای نظامی بر علیه بریتانیا گردید و در زمان اشغال کشورش توسط نازی ها و در سن 18 سالگی به کمونیست ها پیوست که با دستگیری و شکنجه اش همراه بود. او یکبار دیگر نیز در 1967 در جریان جنگ داخلی یونان و دوره حکومت کلنلها(سرهنگ ها) دستگیر و به جزیره “ایکاریا” تبعید شد و مورد شکنجه های سخت قرار گرفت تا جائیکه دو بار زنده، زنده دفن شد. قبل از آن از 1943 تا 1950 در کنسرواتور پایتخت و زیر نظر فیلوکتیس اکونومیدس آموزش دید و به تحصیلات خود ادامه داد. در 1950 فارغ التحصیل گردید و پس از اقامت در کرتا، رئیس مدرسه موسیقی چانیا شده، اولین ارکستر خود را تاسیس نمود.

در دوره دوم زندگی اش، در 1954 به همراه همسرش به پاریس نقل مکان کرد تا موسیقی تحلیلی را مطالعه و تحصیل نماید. در پاریس یک کنسرتو پیانو برای بالت را با موفقیت ارائه کرد. پاریس فرصت تجربه های گران بهایی به او داد و کارهای مختلفی را هم اجرا نمود، از جمله “کارنوال یونان” که موجی از تحسین را برای او به همراه داشت. مجموعه فعالیتهای خلاقانه اش منجر به کسب مدال طلای فستیوال مسکو و جایزه کاپلی موسیقی در آمریکا گردید.

میکیس تئودوراکیس در 1960 به یونان بازگشت و با ترکیب مهارت خود و آشناییش با موسیقی یونانی جایگاه والایی به موسیقی سرزمین خود بخشید. یکی از موسیقی های به یاد ماندنی اش “اپیتافیوس” است که از آن به عنوان نوعی انقلاب فرهنگی یاد می گردد. تئودوراکیس به تلفیق سبک غربی با موسیقی و سازهای یونانی روی آورد و تحول شگرفی در موسیقی نوین یونان ایجاد نمود. سپس ارکستر آتن را راه اندازی نمود و اجراهای بسیاری را نیز برپا نمود. اما همانطور که پیشتر اشاره شد در آوریل 1967 رژیمی نظامی قدرت را در صحنه سیاسی یونان به دست گرفت و او که سابقه سیاسی داشت و با رژیم های دیکتاتوری نیز مخالف بود، “جبهه میهن” را تشکیل داده و زندگی مخفی را برای مبارزه آغاز نمود.

میکیس تئودوراکیس

در پی آن حکومت نیز طبق حکمی گوش کردن به موسیقی میکیس تئودوراکیس را ممنوع و خودش را نیز ممنوع الخروج نمود. دیری نگذشت که در همان سال دست گیر و حبس گردید و پس از آزادی به همراه همسر و دو دخترش به زانوتا تبعید و در اردوگاه کار اجباری به بیگاری کشیده شد. در همین زمان بود که به خاطر شرایط سخت تبعید به بیماری سل نیز مبتلا گردید. جنبش همبستگی بین المللی به درخواست سیاستمداری فرانسوی با نام ژان ژاک سروان شریدر خواستار آزادی او شده و سرانجام یاعث آزادی وی و انتقالش به پاریس شدند. پس از ورود به پاریس نیز فورا مورد معالجه قرار گرفت.

در دوران تبعید از 1970 تا 1974 میکیس تئودوراکیس نمادی از مقاومت بر علیه دیکتاتوری حاکم در یونان بود و با کنسرت هایش در سرتاسر دنیا برای استقرار دموکراسی در یونان به مدت چهار سال خستگی ناپذیر تلاش کرد. در راستای مبارزاتش با سالوادور آلنده و پابلو نروادا ملاقات نمود و حالا فرانسوا میتران (رئیس جمهور فرانسه) و اولاف پالمه (نخست وزیر سوئد که به خاطر انتقاداتش از آمریکا ترور شد) از دوستان او به شمار می رفتند.

میکیس تئودوراکیس پس از پایان حکومت دیکتاتوری او به یونان بازگشت و به کنسرت های خود ادامه داد و همزمان، به فعالیت های سیاسی خود نیز گسترش بخشید. او سه بار نماینده پارلمان شد و به مدت دو سال از 1990 مقام وزارت نیز داشت و در طول زندگی خود به ایجاد دوستی بین ملل مختلف متعهد بود و در راستای حقوق بشر، مسائل محیط زیست و صلح فعالیت می نمود. در اوج اختلافات ترکیه و یونان، انجمن دوستی ترکیه و یونان را با اهالی فرهنگ ترکیه راه اندازی نمود.

میکیس تئودوراکیس علاوه بر ساخت بیش از هزار ترانه، موسیقی مختلف، اپرا، ده ها کنسرت و ارکستر، موسیقی فیلمهای به یادماندنی را ساخته که هر کدام ارزش خاص خود را دارند، از «پنج مایل مانده به نیمه شب» آناتول لیتواک گرفته تا «زد» و «حکومت نظامی» هر دو ساخته کنستانتینوس کاواراس تا «سرپیکو» سیدنی لومت. اما بی شک اثری که نام او را همیشه در یادها نگه خواهد داشت، موسیقی متن فیلم «زوربای یونانی» ساخته مایکل کاکویانیس در 1964 است که رقص دو نفره آنتونی کوئین و آلن بیتس را به یکی از صحنه های به یادماندنی تاریخ سینما مبدل نمود.

میکیس تئودوراکیس روز گذشته در منزل خود در آتن و در سن 96 سالگی پس از چند بار بستری، بر اثر مشکلات قلبی درگذشت.

میکیس تئودوراکیس